قوانینی چند در باره (مهریه از دیدگاه شرعی)
قوانینی چند در باره (مهریه از دیدگاه شرعی):
اصل اول (1) در
اسلام حد و اندازه ای برای مهریه تعیین نشده که کم تر و یا بیشتر از آن
مجاز نباشد بلکه به توافق طرفین (دختر و پسر) بستگی دارد.
در این باره به این آیه قرآن توجه فرمایید:
وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ
إِحْدَاهُنَّ قِنطَاراً فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئاً أَتَأْخُذُونَهُ
بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِیناً(سوره نساء، آیه: 20)
ترجمه : و اگر خواستید همسری را به جای همسری برگزینید (زنی را طلاق دادید
و خواستید زن دیگری بگیرید)، هر چند خزانه ای (یعنی : مال فراوانی را که
بعنوان مهریه به زنی که طلاق داده اید ) داده باشید ، برای شما درست نیست
که چیزی از آن مال را بازپس بگیرید . آیا با بهتان و گناه آشکار ، آن را
بازپس گرفته ودریافت می دارید ؟ !
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل دوم (2) اسلام تشویق و ترغیب نموده به مهریه ای اندک و کم .
قَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ أَلَا لَا تَغْلُوا صُدُقَ النِّسَاءِ
فَإِنَّهُ لَوْ کَانَ مَکْرُمَةً وَفِی الدُّنْیَا أَوْ تَقْوَى عِنْدَ
اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ کَانَ أَوْلَاکُمْ بِهِ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ
عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مَا أَصْدَقَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ
وَسَلَّمَ امْرَأَةً مِنْ نِسَائِهِ وَلَا أُصْدِقَتْ امْرَأَةٌ مِنْ
بَنَاتِهِ أَکْثَرَ مِنْ ثِنْتَیْ عَشْرَةَ أُوقِیَّةً وَإِنَّ الرَّجُلَ
لَیُغْلِی بِصَدُقَةِ امْرَأَتِهِ حَتَّى یَکُونَ لَهَا عَدَاوَةٌ فِی
نَفْسِهِ وَحَتَّى یَقُولَ کُلِّفْتُ لَکُمْ عِلْقَ الْقِرْبَةِ.
ترجمه : عمر بن خطاب رضی الله عنه فرمودند: خبر دار در مهریه های زنان زیاد
روی نکنید و مهریه های سنگین تعیین نکنید زیرا اگر این کارشرافتی دردنیا
ویا نشانی پرهیزگاری در نزد الله عزوجل می بود پیامبر صلی الله علیه و آله
وسلم مستحق ترینتان می بود تا به این کار عمل کند و در حالی که رسول الله
صلی الله علیه و آله وسلم برای هیچ یک از زنانش و همچنین برای هیچ یک از
دخترانش از دوازه اوقیه (یعنی: چهار صد و هشتاد درهم نقره) مهریه بیشتر
تعیین ننموده اند ، همانا گاهی مهریه زن فردی آن قدر زیاد می باشد که باعث
دشمنی با خانمش می گردد و تا اینکه آن شوهر می گوید: من (برای فراهم نمودن
مهریه)هر مشکلی بدوش کشیدم تا اینکه همانند که از دهان مشک آب می ریزد از
من عرق ریخته است .
(سنن نسائی حدیث شماره : 3297 و استاد آلبانی رحمه الله این حدیث را صحیح دانسته است)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل سوم (3) اسلام از مهریه های سنگین و زیاد استقبال نمی کند.
عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى
اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنِّی تَزَوَّجْتُ امْرَأَةً مِنْ
الْأَنْصَارِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ
هَلْ نَظَرْتَ إِلَیْهَا فَإِنَّ فِی عُیُونِ الْأَنْصَارِ شَیْئًا قَالَ
قَدْ نَظَرْتُ إِلَیْهَا قَالَ عَلَى کَمْ تَزَوَّجْتَهَا قَالَ عَلَى
أَرْبَعِ أَوَاقٍ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ
وَسَلَّمَ عَلَى أَرْبَعِ أَوَاقٍ کَأَنَّمَا تَنْحِتُونَ الْفِضَّةَ مِنْ
عُرْضِ هَذَا الْجَبَلِ مَا عِنْدَنَا مَا نُعْطِیکَ وَلَکِنْ عَسَى أَنْ
نَبْعَثَکَ فِی بَعْثٍ تُصِیبُ مِنْهُ قَالَ فَبَعَثَ بَعْثًا إِلَى بَنِی
عَبْسٍ بَعَثَ ذَلِکَ الرَّجُلَ فِیهِمْ .
ترجمه: ابوهریره رضی الله
عنه می فرمایند مردی به نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمد و گفت: من
با زن انصاری ازدواج نموده ام ، سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم
برایش گفت: آیا او را دیده و به او نگاه کرده ای؟ زیرا در چشمان انصاری
چیزی هست، (آن مرد) گفت: او را دیده و نگاه نموده ام (رسول الله صلی الله
علیه و آله وسلم) فرمودند: بر چه مهریه ای با او ازدواج نموده ای؟ (آن مرد)
گفت : بر چهار اوقیه (یعنی: یکصد و شصت درهم) پیامبر صلی الله علیه و آله
وسلم به آن مرد گفت: (مهریه ها را آنقدر زیاد می کنید) که گویا از پهنای
این کوه نقر می کنید ، ما چیزی نداریم که به تو بدهیم (تا مهریه ی خانمت را
بدهی)و لی شاید که ترا در گروهای جهادی فرستادیم تا از مال غنیمت چیزی
گیرت کند (روای می گوید) سپس (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم) گروهی
را به سوی بنی عبس فرستاد آن فرد را نیز با آنها فرستاد.
(صحیح مسلم، حدیث شماره 2553)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل چهارم (4) در اسلام معیار ازدواج مال ومهریه نیست بلکه دین و اخلاق است.
عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِیِّ صَلَّى
اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ تُنْکَحُ الْمَرْأَةُ لِأَرْبَعٍ
لِمَالِهَا وَلِحَسَبِهَا وَجَمَالِهَا وَلِدِینِهَا فَاظْفَرْ بِذَاتِ
الدِّینِ تَرِبَتْ یَدَاکَ.
ترجمه : از ابوهریره رضی الله عنه روایت
است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: زن ازدواج می شود بنا بر
چهار چیز: 1- بنا بر مالش 2- بنا بر حسب و نسبش 3- بنا بر جمال و زیباییش
4- بنا بردینش ، پس با گرفتن زن دین دار خودت را کامیاب گردان سرنگون شده
دستانت در خاک فرورود.
(صحیح بخاری، حدیث شماره :4700)
در حدیث
صحیح دیگری چنین آمده : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ
وَسَلَّمَ إِذَا خَطَبَ إِلَیْکُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِینَهُ وَخُلُقَهُ
فَزَوِّجُوهُ إِلَّا تَفْعَلُوا تَکُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأَرْضِ وَفَسَادٌ
عَرِیضٌ.
ترجمه: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر گاه
فردی برای خواستگاری آمد که از دین و اخلاقش راضی بودید به او زن بدهید
زیرا اگر این کار را نکنید در زمین فتنه و فساد پنهاوری صورت خواهد گرفت .
(سنن ترمذی حدیث شماره 1004)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل پنجم (5) در اسلام مهریه زیاد دلیل خوبی نیست بلکه بر عکس مهریه اندک دلیل خوبی است، در این باره به دو حدیث زیر توجه فرمایید:
(1) عقبه بن عامر رضی الله عنه روایت نموده اند که رسول الله صلی الله
علیه و آله وسلم فرمودند: (خیر الصداق أیسره) یعنی : بهترین مهریه آن است
که آسان ترین و کم ترین آنها باشد.
( این حدیث صحیح است و تحت شماره : 3279 درکتاب؛ صحیح الجامع آمده است).
(2) عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ
وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّ مِنْ یُمْنِ الْمَرْأَةِ تَیْسِیرَ خِطْبَتِهَا
وَتَیْسِیرَ صَدَاقِهَا وَتَیْسِیرَ رَحِمِهَا.
عایشه رضی الله عنها
روایت نموده اند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: یمن و
خوبی زن در خواستگاری آسانش و کمی مهریه اش و آسانی رحمش است.
یعنی:
یمن و خوبی زن در این است که زمانی که مردی برای خواستگاریش می رود سختگیری
نکند و مهریه اش را اندک و کم کند و زنی زایا باشد.
(این حدیث حسن است و درمسند احمد بن حنبل حدیث شماره: 23338، آمده است)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل ششم (6) زن می تواند به اختیار خود و بدون هیچ جبر و اکراهی تمام مهریه و یا بخشی از آن را برای شوهر خویش ببخشد.
در این باره به آیه زیر توجه فرمایید:
وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عَن
شَیْءٍ مِّنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَّرِیئاً (سوره نساء، آیه: 4)
ترجمه : و مهریّه های زنان را به عنوان هدیّه ای خالصانه و فریضه ای الهی
بپردازید . پس اگر(زنان) با رضایت خاطر چیزی از مهریّه خود را به شما
(مردان) بخشیدند ، آن را ( دریافت دارید و ) حلال و گوارا بخورید (ومصرف
کنید) .
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل هفتم (7) مهریه حق زن است و نباید در این باره به او ظلم شود و یا حقش خورده شودو باید کاملا به او پرداخت شود.
در این باره به حدیث زیر توجه فرمایید:
عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَحَقُّ الشُّرُوطِ أَنْ
تُوفُوا بِهِ مَا اسْتَحْلَلْتُمْ بِهِ الْفُرُوجَ.
از عقبه بن عامر
رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
حق دار ترین شروطی که باید به آنها وفا شده و کاملا پرداخت شود شرطهائی است
که با آن شرمگاهای (زنان) را برایتان حلال نموده اید.(یعنی شروط زمان
ازدواج از قبیل مهریه و دیگر شروط شرعی و مجاز).
(صحیح بخاری حدیث شماره : 2520)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل هشتم(8) اگر زن قبل از دوخول و جماع طلاق داده شود و در حالی که برایش
مهریه تعیین شده است نیمی از تمام مهریه به او می رسد، مگر اینکه شوهر با
رضایت خویش بخواهد تمام مهریه را پرداخت نماید در این باره به آیه زیر توجه
فرمایید:
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ
وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن
یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ وَأَن
تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَلاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ
إِنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (سوره بقره، آیه: 237)
ترجمه :
و اگر زنان را پیش از آن که با آنان تماس بگیرید ( و جماع نمایید ) طلاق
دادید ، در حالی که مهریّه ای برای آنان تعیین نموده اید ، ( لازم است )
نصف آنچه را که تعیین کرده اید ( به آنان بدهید ) مگر این که آنان ( حق خود
را ) ببخشند و یا (شوهر) همان کسی که عقد ازدواج در دست او است ، (تمام
مهریه را به داده و به زن) ببخشد ، و اگر شما ( مردان ) گذشت کنید ( ودر
این صورت نیز تمام مهریّه را به زنان بپردازید ) به پرهیزگاری نزدیکتر است ،
و گذشت و نیکوکاری را در میان خود فراموش نکنید . بیگمان الله به آنچه
انجام می دهید کاملا بینا است .
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل نهم(9) و اگر بعد از دوخول و جماع طلاق داده شود در این صورت تمام مهریه بزن می رسد در این باره به آیه زیر توجه فرمایید:
الله متعال در قرآن مجید می فرماید:
وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ
إِحْدَاهُنَّ قِنطَاراً فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئاً أَتَأْخُذُونَهُ
بُهْتَاناً وَإِثْماً مُّبِیناً(سوره نساء، آیه: 20)
ترجمه : و اگر
خواستید همسری را به جای همسری برگزینید (زنی را طلاق دادید و خواستید زن
دیگری بگیرید)، هر چند خزانه ای (یعنی : مال فراوانی را که بعنوان مهریه به
زنی که طلاق داده اید ) داده باشید ، برای شما درست نیست که چیزی از آن
مال را بازپس بگیرید . آیا با بهتان و گناه آشکار ، آن را بازپس گرفته
ودریافت می دارید ؟ !
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل دهم (10) اگر در زمان عقد مهریه ای برای زن تعین نشد و شوهر قبل
ازجماع وفات نمود در این صورت همانند مهریه زنان قومش و هم عصرش به او داده
می شود و کاملا مهریه به او می رسد و مهریه نصف نمی شود در این باره به
روایت زیر توجه فرمایید:
عَنْ عَلْقَمَةَ وَالْأَسْوَدِ قَالَا أُتِیَ
عَبْدُ اللَّهِ فِی رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً وَلَمْ یَفْرِضْ لَهَا
فَتُوُفِّیَ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ سَلُوا
هَلْ تَجِدُونَ فِیهَا أَثَرًا قَالُوا یَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ مَا
نَجِدُ فِیهَا یَعْنِی أَثَرًا قَالَ أَقُولُ بِرَأْیِی فَإِنْ کَانَ
صَوَابًا فَمِنْ اللَّهِ لَهَا کَمَهْرِ نِسَائِهَا لَا وَکْسَ وَلَا
شَطَطَ وَلَهَا الْمِیرَاثُ وَعَلَیْهَا الْعِدَّةُ فَقَامَ رَجُلٌ مَنْ
أَشْجَعَ فَقَالَ فِی مِثْلِ هَذَا قَضَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ
عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِینَا فِی امْرَأَةٍ یُقَالُ لَهَا بَرْوَعُ بِنْتُ
وَاشِقٍ تَزَوَّجَتْ رَجُلًا فَمَاتَ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَقَضَى
لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِمِثْلِ صَدَاقِ
نِسَائِهَا وَلَهَا الْمِیرَاثُ وَعَلَیْهَا الْعِدَّةُ فَرَفَعَ عَبْدُ
اللَّهِ یَدَیْهِ وَکَبَّرَ .
ترجمه : علقمه و اسود رحمهما الله می
فرمایند: از عبد الله بن مسعود رضی الله عنه مسأله مردی پرسید شد که با زنی
ازواج نموده و در حالی که زمان عقد برایش مهری تعیین کرده و این مرد قبل
از جماع با خانم وفات نموده است (حکم این چیست؟) عبد الله بن مسعود رضی
الله عنه فرمودند: از دیگر علما بپرسید آیا در این باره حدیث و روایتی می
یابید (سؤال کنندگان) گفتند: ای ابو عبد الرحمن ما در این باره روایت و
حدیثی سراغ نداریم. عبد الله بن مسعود رضی الله عنه گفت: من در این باره
اظهار نظر شخصی می کنم اگر در واقع درست بود از جانب الله است (حکمش این
است) که به زن باید همانند مهریه زنان هم نوع و همعصرش وکاملا بدون هیچ کم و
اضافی داده شود واین زن از شوهر مرده اش ارث می برد و باید عده بگذراند،
بعد (از این سخن ابن مسعود رضی الله عنه) مردی از قلبیه اشجع بلند شد و گفت
همانند این فیصله شما رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم در باره خانمی
از قبیله ما به نام بروع بنت واشق که با مردی ازدواج نموده بود و شوهرش قبل
از اینکه با اوجماع کند وفات نموده بود چنین فیصله ای نمود که به زن باید
همانند مهریه زنان هم نوع و همعصرش کاملا وبدون هیچ کم و اضافی داده شود و
این زن از شوهر مرده اش ارث می برد و باید عده بگذراند، (در این وقت) عبد
الله بن مسعود رضی الله عنه دو دستش را بلند نمود و الله اکبر گفت.(و از
اینکه فیصله اش با فیصله رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم برابر بوده
خوشحال شد)
(سنن نسائی حدیث شماره : 3302)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
اصل دهم (11) اگر در زمان عقد مهریه ای برای زن تعین نشد و شوهر قبل
ازجماع آن زن را طلاق داد در این صورت زن؛ مهریه ای ندارد ولی سامان و هدیه
ای به او داده می شود در این باره به دوآیه زیر توجه فرمایید:
(1)
لاَّ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ تَمَسُّوهُنُّ
أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِیضَةً وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ
قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً
عَلَى الْمُحْسِنِینَ (سوره بقره، آیه: 236)
ترجمه :اگر زنان را قبل از
جماع (آمیزش جنسی) و تعیین مَهر ( به عللی ) طلاق دادید ، گناهی بر شما
نیست ( و در این موقع ) آنان را ( با هدیّه ای مناسب حال خود ) بهره مند
سازید . آن کس که توانائی ( مالی ) دارد ، و آن کس که توانائی ( مالی )
ندارد ، به اندازه خودش ، هدیّه ای شایسته بپردازد ، و این ( پرداخت هدیّه )
بر نیکوکاران الزامی است .
(2) یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا
إِذَا نَکَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن
تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَکُمْ عَلَیْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا
فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحاً جَمِیلاً (سوره أحزاب، آیه: 49)
ترجمه :ای کسانی که ایمان آورده اید ! هنگامی که با زنان مؤمنه ازدواج
کردید و پیش از همبستری و جماع با ایشان ، آنان را طلاق دادید ، برای شما
عدّه ای بر آنان نیست تا حساب آن را نگاه دارید . ایشان را از هدیّه مناسبی
بهره مند سازید و به گونه محترمانه و زیبائی آنان را آزاد و رها سازید .
نظرات شما عزیزان: